Update over de verschillende studies en therapieën

Door Wilma Treur en Liesbeth Mentink

In deze presentatie vertelt prof. dr. van der Ploeg over de studies die momenteel in het  expertisecentrum lopen of binnenkort gaan starten. Dr. A. Bergsma vertelt over de verschillende therapieën die momenteel wereldwijd onderzocht worden.

Prof. dr. van der Ploeg vertelt met enige trots dat het expertisecentrum in Rotterdam het grootste is in de wereld en daardoor uniek. Alle mensen met de ziekte van Pompe in Nederland komen naar dit centrum en dat betekent dat er meer dan 150 patiënten gezien worden door de artsen. Dat komt nergens anders in de wereld voor.

Zo is 3 t/m 6 september 2019 door het expertisecentrum een grote conferentie georganiseerd in Rotterdam, genaamd SSIEM (Society for the Study of Inborn Errors of Metabolism). Er waren 3000 artsen, onderzoekers en wetenschappers aanwezig uit 86 landen die gezamenlijk spraken over de verschillende stofwisselingsziekten en die niet alleen op hun gebied verbinding zochten, maar juist ook op andere medische gebieden zoals bijvoorbeeld ouderdom.

Er loopt momenteel een aantal studies in Rotterdam of er wordt aan gewerkt, te weten:

1. Het thuisinfusieproject, een klinische studie waarbij aan de hand van de infuusinfo van de patiënten thuis en vragenlijsten meer inzicht wordt verkregen over hoe de thuisinfusen verlopen. Hoe wordt het verdragen en zijn er verbeteringen mogelijk?
2. En er wordt gewerkt aan de trainingsstudie van dr. L. van den Berg, waarbij de patiënten die hebben meegedaan aan het sportprogramma een paar jaar geleden, opnieuw benaderd zullen worden voor een follow-up.

Daarnaast loopt er een aantal trials of zullen er een aantal opgestart worden zoals:

• NeoGAA, deze studie van Genzyme is gericht op veiligheid en effectiviteit. Uitgangspunt is dat deze ERT beter wordt opgenomen in de spier dan Myozyme. Deze studie richt zich met name op de volwassen patiënten met de ziekte van Pompe. In deze studie wordt de werkzaamheid van het NeoGAA vergeleken met Myozyme. Als je aan deze trial meedoet weet je het eerste jaar niet wat je krijgt. Na één jaar stap je over op NeoGAA. Er zijn wereldwijd negentig mensen die mee doen aan deze trial.
• En er loopt een trial met ERT in combinatie met een chaperonne van Amicus. De chaperonne is een pil die van tevoren moet worden ingenomen en zorgt dat het enzym langer stabiel blijft en daardoor langer in het bloed. Aan deze trial kunnen ook patiënten mee doen die nu Myozyme gebruiken; je krijgt dan of Myozyme met een placebo of de ERT van Amicus met een chaperonne. De trial loopt een jaar en je weet tijdens het eerste jaar niet wat je krijgt. Na een jaar krijgt iedereen in de trial het Amicus product met de chaperonne.
• Er wordt een nieuwe trial gestart met NeoGAA in Rotterdam. Hiervoor worden nog patiënten gezocht die merken dat ze achteruitgaan (ondanks de Myozyme) en niet ouder dan vijftig jaar zijn.

Wanneer het expertisecentrum een trial wil starten, dient ze deze eerst aan te bieden aan de METC, dat wil zeggen het Medische Ethische Toetsing Commissie van het Erasmus MC. Zij beoordelen of de trial voldoet aan vooraf gestelde voorwaarden. Dit wordt nog eens licht overgedaan door het CCMO (Centrale Commissie voor Mensgebonden onderzoek), dat is een landelijke commissie die ook toestemming moet geven. De trials onder b en c zijn goedgekeurd en prof. dr. van der Ploeg geeft aan dat er nog volwassen patiënten worden gezocht om mee te doen aan de trial van Amicus (twee à drie plaatsen) en aan het nieuwe, nog te starten NeoGAA onderzoek.

U kunt zich hiervoor opgeven via het emailadres: metaboolcentrum@erasmusmc.nl.

In het tweede deel van de presentatie gaat dr. Bergsma dieper in op de verschillende therapieën die wereldwijd onderzocht worden zoals:

• AAV Gentherapy, hierbij wordt een virus (met daarin een gemuteerd gen) in de lever gebracht en dan gaat de lever het enzym alpha-glucosidase maken. Voordeel van deze therapie is dat het in theorie maar één keer hoeft te gebeuren.
• Spark start binnenkort met een AAV gentherapie. Een van de voorwaarden hierbij is dat je geen anti-lichamen tegen het verkoudheidsvirus hebt.
• In Amerika wordt gewerkt met de AAV vector die in de spiercellen moet worden gespoten en daar loopt ook een aanvraag om met AAV 2/8 via de lever te starten.
• In Nederland wordt gekeken naar de mogelijkheden van de lentivirale gentherapie, dat wil zeggen dat het DNA dat zich normaal in het virus bevindt en ziekte veroorzaakt, wordt vervangen voor een stukje DNA dat alpha-glucosidase kan maken. Met dit virus worden de bloedstamcellen van de patiënt besmet en via een beenmergtransplantatie wordt dit teruggeplaatst in het lichaam. Dit wordt momenteel getest op muizen en daar werkt het goed in het hart, maar niet in de spieren en de hersenen. Nu zijn er aanpassingen gedaan door het toevoegen van een IGF2-tag. De resultaten zien er veelbelovend uit, in muizen is er nu correctie te zien in hart, spier en hersenen.
• In het laboratorium wordt ook gewerkt met antisense oligonucleotiden (AON’s). Een veelvoorkomende mutatie bij patiënten met de ziekte van Pompe (~ 90% van de late onset patiënten) zorgt dat er een fout zit in het RNA. AON’s kunnen specifiek binden aan het RNA dat wordt afgeschreven van het GAA gen. De AON’s helpen vervolgens om de fout te herstellen en de productie van GAA eiwit vanuit de eigen cel weer op gang te brengen.

De middag werd afgesloten met een korte presentatie van het Prinses Beatrix Spierfonds, afgekort het PBS. Ellen Sterrenburg van het PBS en Roxanne Kalaitzis van de stichting ziekte van Pompe vertellen over de wijze waarop het fonds werkt om gelden binnen te halen en ter beschikking stelt aan bepaalde onderzoeken op het gebied van spierziekten.