Wat is FOP?
De afkorting FOP staat voor Fibrodysplasia Ossificans Progressiva, vrij vertaald bindweefsel, dat progressief wordt omgezet in bot. FOP is een zeldzame genetische aandoening waarin bot wordt gevormd in spieren, pezen, gewrichtsbanden en ander bindweefsel. De ziekte stond vroeger bekend als MOP (Myositis Ossificans Progressiva). De naam is gewijzigd in 1970 omdat er behalve spieren ook ander zacht bindweefsel zoals pezen bij betrokken is. Het lichaam produceert bij FOP als het ware een extra skelet. De botvorming vindt ook plaats rond de gewrichten zodat zij niet meer kunnen functioneren en op slot komen te zitten. Het uiteindelijke resultaat is dat mensen met FOP totaal verbotten, zodat ze eindigen in een zittende of in een staande positie.
Symptomen
Kinderen met FOP komen vrijwel zonder zichtbare afwijkingen ter wereld. Alleen misvormde grote tenen zijn een indicatie van hun toekomstig lot. De grote teen is dan net iets kleiner dan de andere tenen en vaak zijn de twee kootjes in de grote teen met elkaar vergroeid zodat deze niet buigzaam is. Gedurende de eerste of tweede periode van hun kindertijd krijgen ze bindweefsel gezwellen in hun nek, schouders en rug, waarin zich bot ontwikkelt -een proces dat "heterotopic ossification" heet. Daarna volgen de andere ledematen. Deze stoornis verandert de spieren langzaam in normaal uitziende botten. Bijkomend trauma: vallen, stoten, injecties in de spieren en dergelijke verhogen de kans op ontsteking in de spieren, waardoor spontaan botvorming kan ontstaan. Iedere poging om extra bot te verwijderen resulteert in nog meer toenemende botvorming. Er kunnen bij mensen met deze aandoening aanzienlijke verschillen in progressie zijn. Bij de een verloopt het proces snel en bij de andere langzaam.
Hoe vaak komt FOP voor?
FOP komt bij één op de twee miljoen mensen voor. Dat zou betekenen dat er wereldwijd 2.500 mensen met deze aandoening bestaan. Daarvan zijn er tot nu toe 465 geregistreerd. In Amerika doet een team van 15 wetenschappers, onder leiding van Prof. Frederick S. Kaplan, M.D. en Dr. Eileen M. Shore, Ph.D. in een laboratorium onderzoek naar deze gecompliceerde aandoening. In Nederland zijn Prof. Dr. J. Coen Netelenbos en Dr. Marelise Eekhoff van het VUmc het meest deskundig op het gebied van FOP. Tot nu toe is er geen adequate behandeling of medicijn die er voor kan zorgen dat de continue botaanmaak stopt of dat er bot verwijderd kan worden.
Genetica
In 2006 is het FOP gen ontdekt door het onderzoeksteam van de Universiteit van PennsylvaniaMensen met FOP hebben een terugkerende mutatie op een BMP type 1 receptor genaamd ACVR1, gelegen op chromosoom 2 q 23-24. Het ACVR1-gen in chondrocyten en fibroblasten heeft de mutatie 617G->A. Dat geeft in de ACVR1-eiwitten de mutatie R206H. Daardoor zijn de wissels in de activin pathways geblokkeerd zodat het signaal steeds langs de p38MAPK gaat. Daaruit volgt dat elke progenitor cel zich uiteindelijk ontwikkelt tot osteoblast. ACVR1 wordt uitgedrukt in veel weefsels met inbegrip van skeletachtige spier en chondocyten. Ieder persoon heeft twee verschillende genen. Een persoon met FOP heeft een normaal gen en een gemuteerd gen. Het signaal kiest meestal voor het normale gen en soms voor het gemuteerde gen.
Een fout in het erfelijke materiaal
Bron: www.ifopa.org, vertaling: Kim Grootscholten
Wanneer het skelet gevormd wordt in het embryo, geeft informatie in het erfelijke materiaal (de genen) aan, waar en hoe het bot gevormd moet worden. Bij FOP bestaat er een fout (een mutatie) in één van de genen die zorgt voor botvorming. Hierdoor verandert de informatie die het gen afgeeft. Dit leidt in de embryonale ontwikkeling tot misvormingen van de grote teen, een afwijking die vaak gevonden wordt bij de geboorte van kinderen met FOP. Dit gemuteerde gen blijft het hele leven signalen afgeven aan het lichaam. Zo zorgt het ervoor dat na de geboorte extra bot gevormd wordt, daar waar dat niet zou moeten gebeuren. Het lijkt erop dat een mutatie in één enkel gen verantwoordelijk is voor alle vervormingen van het bot die bij FOP voorkomen. Het doel van onderzoek is het identificeren van dit gen, zodat er betere behandelmethoden kunnen komen.
Patronen van overerving
Fibrodysplasia Ossificans Progressiva is een autosomaal dominantie afwijking. Dit betekent dat iemand die de FOP-afwijking draagt (en dus een mutatie heeft in het normale gen), ook de ziekte zal hebben en deze zal overdragen aan gemiddeld de helft van zijn/haar kinderen. Meestal ontstaat FOP door een nieuwe mutatie. Dit houdt in dat er per ongeluk iets mis gaat in het gen op het moment dat een zaadcel een eicel bevrucht en er een nieuw embryo ontstaat. De ziekte wordt dan dus niet overgeërfd van één van de ouders. Een familielid van iemand met FOP heeft niet meer kans op het krijgen van een kind met FOP dan gemiddeld (als het tenminste zeker is dat dit familielid de mutatie niet draagt en dus ziekte niet heeft). Deze gemiddelde kans is één op twee miljoen. In de meeste gevallen heeft een kind met FOP ouders die niet aangedaan zijn. In die gevallen moeten ouders weten dat het krijgen van nog een kind met FOP erg klein is (tenzij er sprake is van een kiembaan-mozaïek, waarbij de mutatie aanwezig is in een deel van de geslachtscellen van één van beide ouders). Iemand die FOP heeft, zal een kans van 50% hebben om het aangedane gen, en dus de ziekte, door te geven aan zijn of haar kind. In alle gevallen is het raadzaam om met vragen over erfelijkheid contact op te nemen met de behandelend arts en/of de klinische genetica.
Bron tekst
FOP Stichting Nederland
Video
Bron: www.eo.nl - Zij versteent, zij valt uit elkaar
December 2013